Ռուսական ժողովրդական հեքիաթներ

Նիկոլայ Բոգդանով , Նոր հեքիաթ

Ռուսական ժողովրդական հեքիաթներ (մինչև XVII դարը առակ,հորինվածք)՝ ռուս ժողովրդի բանավոր արվեստի ստեղծագործություն, ժողովրդական արձակի մի տեսակ։ Կարլ Գուստավ Յունգի վերլուծական հոգեբանության համաձայն, հեքիաթները, ինչպես առասպելները, նարանց սյուժեները և կերպարները, ստեղծվում են հնեոտիպերով, կոլեկտիվ անգիտակցականի խորքային կառուցվածքներով։

Ռուսական հեքիաթների աստվածաշնչային, ավետարանական, բարոյահոգեբանական իմաստը բացահայտեց Ալեքսանդր Ուժանկովը` հիմնված դրանց տեքստի, նրա մշակած խորհրդանշական մեկնաբանման մոտեցման վրա։

Վլադիմիր Պրոպը՝ рուսական հեքիաթի հետազոտող, կարծում է, որ ռուսական «հեքիաթը պարունակում է որոշ հավերժական, չթոշնող արժեքներ» ։ Ռուսական հեքիաթներում միշտ պատվում է իրական կյանքում անհնար բանի մասին, բայց ֆանտաստիկ հորինվածքը ներառում է մի գաղափար, այսինքն հորինվածքում գոյություն ունի ճշմարտություն, որն արտահայտվում է ավելի ուժեղ, քան եթե պատմությունը կատարվեր առանց հորինվածքի։

Տարբեր ազգերի հեքիաթները նման են միմյանց։ Բայց յուրաքանչյուր ազգի մոտ հեքիաթները յուրահատուկ են։ Բոլոր ռուսական հեքիաթները կրում են հնագույն կենցաղի, սովորույթների և կարգ ու կանոների դրոշմը։

Ռուսական հեքիաթներում ռուս ժողովուրդը փորձում էր արտահայտել իրենց ՝ազգային աշխարհընկալումը, իրենց երեխաներին հորդորելով նախնադարյան, բայց խորը իմաստության մեջ՝ լուծելով իրենց սրտերում տեղ գտած կենսական, բարոյական, ընտանեկան, կենցաղային և պետական հարցերը։

Հեքիաթների դասակարգում

Տատիկի հեքիաթները , Մաքսիմով

Ժողովրդական հեքիաթների տեսակները շատ բազմազան են և կրում են, ինչպես ժողովրդական միջավայրում,այնպես էլ գիտական շրջանառության մեջ,տարբեր անվանումներ։

1929-1939 թվականների Գրական հանրագիտարանը ռուսական ժողովրդական հեքիաթները բաժանում է մի քանի տեսակների՝

• կենդանիների մասին
• կախարդական
• վիպական (ներառյալ՝ հումորային և էրոտիկ)
• լեգենդար
• նմանակումներ և ծաղրանք
• մանկական

Ըստ Է. Վ. Պամերանցևայի հեքիաթները դասակարգվում են հետևյալ կերպ՝

• կենդանիների մասին
• կախարդական
• արկածավիպական
• կենցաղային

Ըստ Վ. Յ. Պրոպի հեքիաթները բաժանվում են հետևյալ կերպ՝

• կախարդական
• կուտակային
• կենդանիների, բույսերի, անկենդան բնության և առարկաների մասին
• կենցաղային կամ վիպական
• անիրական
• ձանձրալի հեքիաթներ

Որոշ ժողովրդական հեքիաթների ցանկ

Ռուսական հեքիաթներ

«Բաբա Յագա», «Ցլիկ՝խեժոտ տակառիկ», «Գայլն ու յոթ ուլիկները», «Կավե տղան», «Գայլը և աղվեսը», «Զարմանքը զարմանալի է, հրաշքը ՝ հրաշալի», «Սագեր֊կարապներ», «Կռունկը և ջայլամը», «Նապաստակի խրճիթը», «Կենդանիների ձմեռումը», «Իվան-գյուղացի որդին և հրաշագործը», «Իվան Ցարևիչը և Գորշ գայլը», «Ինչպես էր աղվեսը սովորում թռնել», «Կացնով ապուր», «Գնդիկ Բոքոնիկ», «Ճստիկ֊պստիկը», «Չալ հավիկ» ,«Աղվեսը, նապաստակը և աքլորը», «Աղվեսը և մայրահավը», «Պարանով աղվեսը», «Մարիա Մորևնան», «Երեք արջի հեքիաթը», «Լորենուց ոտքով արջը», «Սառնամանիքը», «Տղամարդը և արջը», «Նիկիտա Կոժեմյակա», «Պղպջակ, ծղոտ և տրեխ», «Գայլաձուկի հրամանով», «Գնա այնտեղ ՝չգիտեմ որտեղ, բեր այն ՝ չգիտեմ ինչ», «Պապն ու շաղգամը», «Քույրիկ Ալյոնուշկան և եղբայր Իվանուշկան», «Ճոխ կյանքի և ուրախության մասին պատմություն», «Ձյունանուշ», «Սիվկա֊Բուրկա», «Տնակ», «Տերյոշեչկա», «Արքայադուստր գորտը», «Աքլորիկ, ոսկե կատարիկ»։

Պատկերասրահ

• 
  Երեք արջի հեքիաթը
• 
  Գայլն ու յոթ ուլիկները
• 
  Բաբա Յագա (հեքիաթ)
• 
  Գնդիկ Բոքոնիկ
• 
  Արքայադուստր գորտը
• 
  Տնակ
• 
  Ձյունանուշիկ

Գրականություն

• Воронцов В. А. Подлинные истоки волшебной сказки Արխիվացված 2019-07-12 Wayback Machine — Казань: Издательство «Intelpress+», 2011
• Русская фольклорная сказка // Русские народные сказки / Сост., вступит, ст. и примеч. В. П. Аникина; Ил. И. Билибина. — М.: Детская литература, 1987. — Т. 1. — 719 с. — (Сказки народов мира в 10 томах).
• Сказка в русской жизни // Русский образ жизни / ред. О. А. Платонов. — М.: Институт русской цивилизации, 2007. — С. 763—767. — ISBN 978-5-902725-05-3. Архивировано из первоисточника 29 Հոկտեմբերի 2013.
• Левшин В. А., Чулков М. Д. Русские сказки, содержащие древнейшие повествования о славных богатырях, сказки народные и прочие оставшиеся чрез пересказывание в памяти приключениясские Сказки — М.: Университетская типография, 1780–1783
• Соколов Ю. Сказка // Литературная энциклопедия: Словарь литературных терминов. В 2-х т / под ред. Н. Бродского, А. Лаврецкого, Э. Лунина, В. Львова-Рогачевского, М. Розанова, В. Чешихина-Ветринского. — М. Л.: Изд. Л. Д. Френкель, 1925.

Արտաքին հղումներ

• Русские народные сказки слушать онлайн на сайте Аудиосказки
• Русские народные сказки читать онлайн на портале Детский класс
• Русские народные сказки читать онлайн на сайте Каруника
• Пименова М. (2010). «Русская сказка — скрытый миф?». Проект «Дикое поле». Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 7-ին. {{cite web}}: External link in |website= (օգնություն)
• «Ռուսական ժողովրդական հեքիաթների ժողովածու». Ռուսաստանի հանրային տիրույթ (rus). Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 10-ին. {{cite web}}: External link in |website= (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)